Theo Tổ chức Unicef, Việt Nam là một trong số 34 quốc gia trên toàn cầu phải đối mặt với gánh nặng suy dinh dưỡng cao nhất. Theo đó, Việt Nam có hơn 230.000 trẻ em dưới 5 tuổi thiếu dinh dưỡng cấp tính nặng mỗi năm; đây cũng là nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng trẻ suy dinh dưỡng thể thấp còi và tử vong ở trẻ dưới 5 tuổi.
Với những con số đáng lo ngại Mầm non Đông Dương quốc lộ 13 xin chia sẻ đến quý phụ huynh cha mẹ các bé kiến thức về suy dinh dưỡng cũng như cách nhận biết và hướng điều trị cho con.
Suy dinh dưỡng ở trẻ em là gì?
Suy dinh dưỡng trẻ em là tình trạng thiếu hụt dinh dưỡng bao gồm thiếu năng lượng, protein, lipid và các vi chất dinh dưỡng. Bệnh phổ biến ở trẻ nhỏ dưới 5 tuổi, đặc biệt là trẻ dưới 3 tuổi. Theo báo cáo Tình hình Trẻ em Thế giới năm 2019 của Tổ chức Unicef, trên thế giới cứ 3 trẻ dưới 5 tuổi thì có một trẻ thiếu dinh dưỡng. Tỷ lệ suy dinh dưỡng ở Việt Nam ở trẻ em dưới 5 tuổi 19,6% đến dưới 20%, với hơn 230.000 trẻ em dưới 5 tuổi thiếu dinh dưỡng cấp tính nặng mỗi năm; đây cũng là nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng thiếu dinh dưỡng thể thấp còi và tử vong ở trẻ dưới 5 tuổi.
Những “con số biết nói” này đã dấy thực trạng số trẻ em phải chịu hậu quả từ chế độ dinh dưỡng thiếu khoa học, không đáp ứng đủ và đúng nhu cầu đang rất báo động.
Nguyên nhân khiến trẻ suy dinh dưỡng
Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng suy dinh dưỡng ở trẻ em. Tuy nhiên, các nguyên nhân hầu như xuất phát từ chế độ dinh dưỡng cho trẻ, thói quen ăn uống không lành mạnh hay những vấn đề dinh dưỡng không tốt trong thai kỳ của người mẹ.
Chế độ dinh dưỡng không đầy đủ của mẹ khi mang thai
Dinh dưỡng trong thai kỳ của mẹ không đảm bảo đầy đủ và cân đối các nhóm chất: bột đường, đạm, béo, vitamin và khoáng chất, cũng như các vitamin và khoáng chất thiết yếu là một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng suy dinh dưỡng ở trẻ sơ sinh.
Trẻ thiếu dinh dưỡng trong giai đoạn bú mẹ và ăn dặm bổ sung
Đối với trẻ sơ sinh, suy dinh dưỡng dễ gặp ở những trường hợp trẻ bị sinh non, thiếu tháng. Việc cho trẻ bú mẹ trong giờ đầu sau sinh và những ngày đầu đời cũng tác động không nhỏ đến sự phát triển của trẻ. Theo số liệu Việt Nam thu thập năm 2018, chỉ 17% trẻ được bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu. Như vậy có đến 83% số trẻ đã không được cung cấp nguồn thức ăn tốt nhất dành cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.
Thực đơn ăn uống của mẹ không đủ chất cũng khiến nguồn sữa không đảm bảo cả về lượng lẫn về chất cũng chính là nguyên nhân trẻ bị suy dinh dưỡng.
Sai lầm trong cách nuôi con
Nguyên nhân lớn nhất thường khiến trẻ mắc phải “vấn nạn” suy dinh dưỡng chính là sai lầm trong cách nuôi dưỡng của người lớn. Theo đó, những bữa ăn không đảm bảo cân đối 4 nhóm chất cơ bản: bột đường, đạm, béo, vitamin và khoáng chất về lâu về dài khiến trẻ mất cân bằng dinh dưỡng.
Ăn quá nhiều hay quá ít một loại thực phẩm đều ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ. Theo số liệu điều tra dinh dưỡng quốc gia năm 2015, 18% trẻ em không được cho ăn đa dạng thực phẩm, và 36% trẻ em không được cho ăn đủ số bữa cần thiết.
Trong những năm đầu đời, trẻ có hệ miễn dịch chưa hoàn thiện, nếu không được tiêm chủng đầy đủ có nguy cơ mắc các bệnh nhiễm khuẩn như: viêm phổi, viêm đường hô hấp, tiêu chảy… tái đi tái lại nhiều lần. Khi bệnh, trẻ có hiện tượng biếng ăn hoặc phải sử dụng nhiều loại thuốc kháng sinh sẽ làm mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột làm giảm khả năng hấp thu dinh dưỡng
Dấu hiệu nhận biết trẻ suy dinh dưỡng
Bệnh suy dinh dưỡng trẻ em được chia theo nhiều mức độ khác nhau từ nhẹ, vừa đến nặng.
Suy dinh dưỡng diễn ra rất sớm nhưng để lại hậu quả lâu dài: suy dinh dưỡng bào thai.
Suy dinh dưỡng mức độ nhẹ đến vừa: suy dinh dưỡng thể nhẹ cân, suy dinh dưỡng thấp còi, suy dinh dưỡng gầy còm.
Suy dinh dưỡng mức độ nặng: suy dinh dưỡng thể phù, suy dinh dưỡng thể teo đét, suy dinh dưỡng thể hỗn hợp.
Cách nhận biết trẻ đang bị suy dinh dưỡng
Chậm tăng trưởng: Không tăng trưởng với tốc độ dự kiến hoặc không tăng cân như thường lệ có thể là dấu hiệu suy dinh dưỡng ở trẻ. Thế nhưng, tốc độ tăng trưởng của bé còn phụ thuộc theo từng độ tuổi. Theo ThS. BS. Lê Thị Kim Dung (Khoa Nhi – Hệ thống Phòng khám quốc tế CarePlus), trước 1 tuổi, bé tăng trưởng rất nhanh, thậm chí tăng từ 7 – 8 kg/năm. Thế nhưng sau 1 tuổi, tốc độ của bé sẽ dần chậm đi. Đây là phát triển sinh lý bình thường nên bố mẹ cần chú ý để phân biệt. Tốt nhất là ba mẹ sẽ theo dõi tốc độ tăng trưởng của con theo biểu đồ tăng trưởng của WHO, nếu đường biểu diễn tăng trưởng của con đi ngang hoặc đi xuống thì cần đưa con đi khám.
Các dấu hiệu nguy cơ thiếu dinh dưỡng: da xanh xao, dễ mệt mỏi, ăn uống kém, tiêu phân sống, rối loạn tiêu hoá, thường hay bị bệnh, sức đề kháng kém…
Hậu quả của bệnh suy dinh dưỡng ở trẻ
Theo Tổ chức Y tế Thế giới, 54% số trường hợp tử vong của trẻ ở các nước đang phát triển (trong đó có Việt Nam) có liên quan đến suy dinh dưỡng mức độ vừa và nhẹ.
Theo PGS.TS.BS Lê Bạch Mai, nếu trẻ mắc bệnh suy dinh dưỡng mà không có giải pháp can thiệp kịp thời, trẻ sẽ phải gánh chịu hàng loạt vấn đề như: không thể phát triển tầm vóc, dễ mắc bệnh, chậm phát triển trí não, ngôn ngữ, giao tiếp kém hơn và việc học tập cũng trở nên khó khăn hơn.
Trẻ suy dinh dưỡng cần bổ sung gì?
Bên cạnh việc cung cấp 3 nhóm chất chính cần bổ sung cho trẻ suy dinh dưỡng là đạm, đường, béo, việc bổ sung các loại vitamin và khoáng chất thiết yếu trong chế độ ăn cho bé suy dinh dưỡng cũng vô cùng quan trọng đối với sức khỏe của trẻ. Những chất không sinh năng lượng này có nhiệm vụ rất quan trọng trong quá trình chuyển hoá của cơ thể, thúc đẩy quá trình giải phóng năng lượng, giúp cơ thể hoạt động, bảo vệ các tế bào và cơ quan của cơ thể.
Sắt
Sắt tham gia vào quá trình vận chuyển và lưu trữ oxy, chuyển hóa các chất dinh dưỡng; tạo enzyme, tạo tế bào hồng cầu. Thiếu sắt là nguyên nhân thường gặp dẫn đến thiếu máu. Trẻ không được cung cấp đủ chất sắt qua khẩu phần ăn dễ bị suy dinh dưỡng thiếu cân, chậm phát triển trí tuệ, dễ mắc các bệnh nhiễm trùng đường tiêu hóa, hô hấp, nhiễm trùng da do thiếu vi chất dinh dưỡng như sắt, kẽm, vitamin A, vitamin nhóm B…
Trẻ suy dinh dưỡng cần bổ sung thực phẩm giàu chất sắt có nguồn gốc từ động thực vật như thịt bò, thịt gà, gan, cá, trứng, mộc nhĩ, mè, rau dền, đậu xanh, rau má… kết hợp thực phẩm, rau quả giàu vitamin C để tăng cường hấp thu sắt.
Canxi
Canxi giữ vai trò cấu tạo xương, răng, tham gia vào quá trình đông máu và chuyển hóa một số chất dinh dưỡng. Thiếu canxi là một trong các nguyên nhân làm trẻ chậm mọc răng khiến hoạt động nhai, nuốt không tốt dẫn đến tiêu hóa hấp thu kém. Canxi có nhiều trong các thực phẩm: cá, trứng, các loại rau xanh đậm, sữa và các chế phẩm từ sữa…
I-ốt
I-ốt là vi chất dinh dưỡng quan trọng mà cơ thể cần được cung cấp hàng ngày để bảo vệ và nâng cao sức khỏe, trí tuệ. Vi chất này là nguyên liệu cần thiết cho quá trình tổng hợp nội tiết tố tuyến giáp trạng, giúp phát triển não bộ và tăng trưởng thể chất của trẻ em. I-ốt còn tham gia vào quá trình chuyển hóa các chất dinh dưỡng để cung cấp năng lượng cho các hoạt động của cơ thể. Nếu thiếu i-ốt từ trong bụng mẹ, trẻ khi ra đời dễ bị suy giáp bẩm sinh, lớn hơn có thể bị chậm phát triển trí tuệ, bướu cổ. Thực phẩm giàu i-ốt gồm: các loại hải sản, rong biển, muối biển…
Kẽm
Kẽm là thành phần không thể thiếu khi trả lời cho câu hỏi trẻ suy dinh dưỡng cần bổ sung gì? Kẽm tham gia vào thành phần hơn 300 enzyme cho các phản ứng hóa học trong cơ thể, tham gia vào quá trình chuyển hóa các chất dinh dưỡng và quá trình phân chia tế bào. Thiếu kẽm khiến trẻ chậm phát triển thể lực, suy dinh dưỡng, giảm sức đề kháng, dễ mắc các bệnh nhiễm trùng, rối loạn tiêu hóa, rối loạn chuyển hóa, suy giảm miễn dịch…
Bữa ăn hàng ngày của trẻ cần được bổ sung kẽm thông qua thực phẩm như: tôm, cua, hàu, ngao, thịt bò, thịt gà, hạt ngũ cốc, phô mai…
Vitamin
Các loại vitamin mà trẻ suy dinh dưỡng thường thiếu hụt là vitamin A, D, C vitamin nhóm B.
Thiếu vitamin A: trẻ chậm phát triển, dễ mắc các bệnh về da, suy giảm khả năng miễn dịch, ảnh hưởng tới thị giác… Vitamin A có trong các thực phẩm: cà rốt, đu đủ, bông cải xanh, cà chua, bí đỏ…
Thiếu vitamin D: trẻ bị còi xương, suy dinh dưỡng. Vitamin D có trong sữa và chế phẩm từ sữa, trứng, cá hồi, bơ, dầu gan cá, nhất là ở các loài cá béo (cá thu, cá hồi, cá trích…)…
Thiếu vitamin nhóm B: trẻ mệt mỏi, biếng ăn… Vitamin nhóm B như axit folic có trong bơ, gan, trứng, đậu phộng; các loại rau có lá xanh đậm như bông cải xanh, cải bó xôi, măng tây…
Thiếu vitamin C: cơ thể kém hấp thu sắt, canxi và axit folic. Vitamin C có trong các loại trái cây như cam, ổi, dâu, nho, kiwi…
Khi được cung cấp nguồn dinh dưỡng đầy đủ, trẻ nhỏ sẽ có nền tảng phát triển tốt trong những năm đầu đời. Đến tuổi đi học, trẻ có khả năng tập trung và tiếp thu tốt hơn, đồng thời có tốc độ phát triển “nhảy vọt” về thể lực và trí lực ở tuổi vị thành niên.
Song song với việc tìm lời giải đáp cho câu hỏi nên bổ sung gì cho trẻ suy dinh dưỡng, bố mẹ cũng khuyến khích trẻ em tham gia tích cực các hoạt động thể chất, trải nghiệm thông qua các môn thể thao có lợi như: bơi lội, bóng đá, bóng rổ… Trong quá trình chơi các môn thể thao này cũng là lúc năng lượng trong cơ thể trẻ được tiêu hao đúng cách và kích thích trẻ ăn ngon miệng hơn.
Mầm non Đông Dương xin cung cấp ít kiến thức cho các mẹ để phát hiện và điều trị sớm suy dinh dưỡng cho bé. Đừng để phát hiện quá trễ sẽ ảnh hưởng đến bé sau này.
Xem thêm cách tăng chiều cao cho bé tại đây:https://tiss.edu.vn/bi-quyet-tang-chieu-cao-cho-be-3-tuoi.html
Mầm non Đông Dương mong muốn các bé đều phát triển mạnh khoẻ cao to để sau này là nhân tài của đất nước
